Hammadde, ürünlerin üretilmesinde kullanılan ana materyallere denir. Hammadde üretilecek ürüne göre çeşitlendirilir. Hammaddeler dünya genelindeki mal borsalarından tedarik edilir. Ticaretle uğraşan kişiler üretecekleri ürüne uygun hammaddeleri alıp satarlar. Her işletmenin hammaddelerini stokladığı depoları vardır. Depolardaki mallar üreticiler tarafından kayda geçirilir. Ham madde stokları envanter kaydına geçirilir. Stok durumunu tespit etmek için envanter kayıtları incelenmelidir.

Ham madde satışı yapan işletmeler de eksikleri tamamlayarak nihai stok durumunu belirleyerek satışı gerçekleştirir. Ham madde maliyetleri bilanço kayıtlarında cari varlık olarak geçer. Bilançodaki stok kalemi, hammadde ve ürün stoklarını kapsar. Ham madde stoklarını manuel olarak takip etmek çok zordur. Manuel olarak yapılan kontrollerde gözden kaçan çok şey olabilir. Bundan dolayı günümüzde ham madde takibi ve stok durumları yazılım programlarıyla takip edilmektedir. Yazılım programlarıyla ham madde stokları ve takibi sorunsuz yapılır.

Hammadde Çeşitleri

Ham madde üretim sürecinin en kritik malzemesidir. Dolayısıyla üretim sektörünün güçlü bir yapıya kavuşması için hammaddenin temininden tutun da üretimde kullanılmasına dair aşamaya kadar her aşamanın titiz bir şekilde takip edilmesi gerekiyor. Üretimde kullanılan hammaddeler temelde ikiye ayrılır. Bunlar;

• Dolaylı hammadde
• Direkt (doğrudan) hammadde

Dolaylı ham madde: Bitmiş olan ürünün parçası olmayan materyallerdir. Mesela üretim yapan fabrikalarda kullanılan yağlar, fabrikaları aydınlatan ampuller ve benzeri malzemeler dolaylı hammaddedir.

Direkt (doğrudan) ham madde: Bitmiş bir üründe direkt olarak kullanılan malzemelerdir. Sandalyenin doğrudan hammaddesi; ahşaptır.

Ham Madde Bütçesinin Hesaplanması

Bir ürünün ham madde hesaplamasını yapabilmek için üretime ihtiyaç duyulan ham madde ile doğrudan ham madde miktarının belirlenmesi gerekir. İmalat için gerekli olan hammadde, nihai direk ham madde bütçesine eklenmelidir. Hammaddelerin stoklarda bozulma veya kullanılmaz hale gelme ihtimali vardır. Şayet bozulma veya kullanılmaz hale gelme durumu olursa hammaddenin geçersiz ilan edilmesi gerekir.

Geçersiz ilan edilen hammaddenin değeri ürün imalat maliyetine eklenmelidir. Bu durum ham madde stoklarına ait hesaplara da yansıtılmalıdır. Üretimi yapan firmalar kullandığı veya satın aldığı direk ham madde miktarında değişiklik yapmalıdır. Yapılan bu değişiklik stoklara eksiltme olarak yansıtılmalıdır. Yapılan bu işlemle sipariş maliyetleri düşürülüp malin eskime ihtimali azaltılır. Stok maliyetlerini indirmek için stok programları kullanılmalıdır.